Chỉ một sai lầm nhỏ về đạo đức kinh doanh cũng có thể khiến cả một thương hiệu sụp đổ. Mình – Le V Pham sẽ cùng bạn khám phá tại sao đạo đức kinh doanh lại quan trọng đến vậy, những biểu hiện thường gặp và hậu quả của việc lơ là tất cả qua góc nhìn thực tế từ hơn một thập kỷ trong ngành. Bởi vì trong kinh doanh hiện đại, đạo đức không chỉ là điều nên làm, mà là điều phải làm để tồn tại.
Một viên kẹo và bài học về sự tin tưởng
Tưởng tượng chỉ một viên kẹo bé tí mà gây ra địa chấn cả mạng xã hội! Vụ Kẹo Kera đã khiến dân tình bàn tán xôn xao khắp nơi, từ Facebook đến TikTok, chẳng khác nào một tập phim Netflix nhưng phiên bản đời thực. Ngoài ra gần đây còn phát hiện sữa giả, thuốc chuột giả, nước mắm giả…
Khi người dùng phát hiện thông tin trên bao bì không giống với quảng cáo, mạng xã hội dậy sóng nhanh hơn cả mình nuốt trôi miếng pizza cuối cùng. Hàng ngàn comment bay vèo vèo trong phút mốt và ĐÙNG, niềm tin sụp đổ!
Warren Buffett từng nói: “Mất 20 năm xây danh tiếng, 5 phút để phá hủy”. Quá chuẩn! Thương hiệu tốn bao công sức xây dựng, vậy mà chỉ một hành động nhỏ đã khiến mọi thứ tan tành mây khói.
Câu hỏi hay ho ở đây không phải ai sai ai đúng? mà là sao một chuyện nhỏ xíu lại thành thảm họa thế này?. Bốn từ thôi: đạo-đức-kinh-doanh
Vậy đạo đức kinh doanh là gì?
Sau cả chục năm lăn lộn trong giới kinh doanh, từ nhân viên làm thuê đến sếp gánh team, mình phát hiện đạo đức kinh doanh đơn giản lắm.
Sách vở bảo đó là hệ thống chuẩn mực blah blah… nghe phức tạp ghê. Nhưng thực tế nó đơn giản như việc chọn bánh, lấy cái ngon hay cái rẻ?
Đạo đức kinh doanh là không nói dối dù doanh số có giảm, không làm màu sản phẩm dù đối thủ đang làm thế và đang hốt bạc. Đơn giản vậy thôi!
Những biểu hiện thường gặp và vì sao ta dễ bỏ qua
Trong thực tế, đạo đức kinh doanh hiện hữu qua mấy điều này:
- Minh bạch thông tin: Không nói sản phẩm trắng da sau 3 ngày khi mà 3 tháng còn chưa thấy tác dụng.
- Trung thực báo cáo: Không biến 3 khách hàng thành 30 khách hàng tiềm năng.
- Không chiêu trò: Không mua review ảo để tâng bốc sản phẩm
- Đúng chất lượng: Ghi thành phần gì trên nhãn thì trong bánh phải có đúng như vậy
- Giữ lời hứa: Không quên bảo hành khi khách gặp vấn đề.
Sao nhiều người lại bỏ qua những điểu này?
Là do áp lực doanh số! Khi sếp gõ bàn đòi KPI, nhiều người sẵn sàng làm mọi thứ, miễn là đạt chỉ tiêu. Tư duy này nguy hiểm hơn cả việc ăn bim bim lúc nửa đêm.
“Đối thủ làm thế mà!” – lý do phổ biến thứ hai. Như kiểu nó ăn vụng kẹo thì mình cũng ăn, logic mà mẹ mình sẽ tặng cho một cái lườm sắc lẹm.
“Có phạm luật đâu!”- đúng, nhưng đâu phải cứ không phạm luật là tử tế? Ăn hết phần bánh của đồng nghiệp trong tủ lạnh công ty cũng đâu phạm luật, nhưng có nên làm không?
Có thời gian mình chứng kiến một quán ăn ‘nức tiếng’ vì chịu khó chạy quảng cáo mạnh, tung tin món ăn nhà mình dùng toàn nguyên liệu sạch. Sau này bị phát hiện dùng thịt ôi, rau phun thuốc, doanh thu lúc đó đúng là đỉnh, nhưng giờ thì bảng hiệu quán đã phủ bụi rồi
Khi chọn im lặng là chọn đứng về phía sai
“Biết sai nhưng thôi kệ, không phải việc của mình”, câu này nguy hiểm như ăn phở không có chanh ớt vậy.
Mình nhớ trong dự án nọ, phát hiện thông tin sản phẩm bị biến hóa quá đà. Ai cũng thấy nhưng chọn im lặng vì sợ mất hợp đồng béo bở.
Lý do im thin thít thường là:
- Sợ mất hợp đồng (và kèm theo đó là tiền thưởng cuối năm)
- Lo ảnh hưởng thương hiệu
- Văn hóa nể nang
Nhưng hậu quả thì sao? Cái sai cứ thế thành chuẩn mực, như kiểu đi họp trễ 15 phút được coi là đúng giờ vậy. Và cuối cùng, khách hàng sẽ phát hiện ra, như cách họ luôn biết khi quán cắt giảm nguyên liệu nhưng giữ nguyên giá!
Startup mình từng làm việc cùng biết app có lỗ hỏng bảo mật nhưng giấu nhẹm vì đang gọi vốn. Kết cục? Dữ liệu rò rỉ, công ty bay màu sau 3 tháng, nhanh hơn cả thời gian mình giữ được quyết tâm ăn kiêng.
Doanh nghiệp tử tế không phải là không bao giờ sai, mà là biết nhận lỗi và sửa sai. Như Biti’s khi xử lý vụ chất lượng không đồng đều: họ xin lỗi công khai, thu hồi hàng, cải tiến quy trình. Kết quả? Khách hàng còn tin tưởng hơn cả trước.
Đạo đức và trách nhiệm xã hội, hai mặt của cùng một tấm gương
Đạo đức kinh doanh và CSR (trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp) như hai anh em sinh đôi vậy. Nếu đạo đức là không làm điều xấu, thì CSR là chủ động làm điều tốt.
Một công ty chi tiền tỷ làm từ thiện hoành tráng, nhưng sản phẩm gây hại cho môi trường thì sao? Giống như người vừa cho tiền ăn xin, vừa xả rác xuống sông ấy.
Mình gặp ông chủ xưởng dệt ở Nam Định, anh không có tiền làm CSR hoành tráng, nhưng nhất quyết dùng quy trình thân thiện môi trường dù tốn kém hơn. Vì “Con cháu tôi uống nước sông này, tôi đầu độc sao được!”. Mình nghe mà nổi da gà luôn.
Không ai dạy đạo đức trong kinh doanh, nhưng ai cũng phải học
Thời sinh viên, mình học đủ thứ từ marketing đến nhân sự, nhưng chẳng ai dạy cách xử lý khi sếp bảo làm đẹp số liệu lên chút. Như kiểu họ dạy lái xe nhưng không dạy cách xử lý khi xe mất phanh.
Với những bạn mới vào nghề, mình muốn nói: học kiếm tiền quan trọng, nhưng học cách kiếm tiền đàng hoàng còn quan trọng hơn. Thành công thật sự không chỉ là con số trong tài khoản, mà là cảm giác tự hào khi kể cho con cái về công việc của mình sau này.
Như sếp Masan từng nói: “Xây thương hiệu 20 năm, phá hủy chỉ 1 quyết định”. Đúng thật!
Thời nay với mạng xã hội khắp nơi, một scandal lan nhanh hơn cả tin Sơn Tùng ra MV mới. Khách hàng giờ tinh lắm, họ không chỉ mua hàng mà còn mua cả niềm tin.
Vậy nên câu hỏi không phải “Có nên kinh doanh có đạo đức?”, mà là “Không có đạo đức thì sống sao nổi trong kinh doanh thời nay?”. Câu trả lời hiển nhiên như việc trà sữa không tốt cho sức khỏe nhưng… tuần này mình vẫn uống 3 ly!