Thỉnh thoảng, tôi nghĩ: chỉ cần một chữ “thôi” là xong. Nhẹ như đặt cục đá khỏi tay. Nhưng nghịch lý là: càng gần với chữ “thôi”, tôi càng tỉnh.
Càng mệt, tôi càng phải tỉnh để trả lời một câu duy nhất: mình đang chạy trốn, hay mình đang thật sự quyết định.
Những đêm một mình trước màn hình
Trong cái việc làm xen lẫn giữa công nghệ và marketing, có không những đêm tôi ngồi một mình trước màn hình, nhìn vào một bảng số máu lạnh: burn rate, runway, default rate, error log. Mỗi dòng là một con dao nhỏ. Ánh sáng xanh từ màn hình hắt lên căn phòng im lặng, đồng hồ chỉ gần 3h sáng.
Ngoài kia là đối tác thúc giục tiến độ, khách hàng đòi sản phẩm, đội ngũ đòi định hướng. Chỉ cần tôi nói “chúng ta dừng ở đây”, mọi thứ sẽ hợp lý trên giấy tờ: thị trường khó khăn, vốn siết chặt, bối cảnh thay đổi. Ai cũng hiểu.
Chỉ có một người không cho tôi quyền đó: chính tôi, của phiên bản từng nói với đội ngày đầu tiên rằng “chúng ta xác định đi đường dài”. Tôi không phải anh hùng, tôi chỉ ghét phản bội lời mình đã nói ra.
Nghịch lý của kẻ đứng mũi chịu sào
Có những thời điểm, buông là lựa chọn hợp lý nhất nếu chỉ tính toán bằng mô hình tài chính. Cắt lỗ. Thu hồi. Đóng sổ. Tối ưu utility cá nhân. Nghỉ ngơi. Sống chậm. Nếu chỉ là một cá nhân độc lập, có lẽ tôi đã chọn như vậy.
Nhưng nghịch lý của người đứng mũi chịu sào là thế này: tôi không còn là cá nhân thuần túy nữa. Mỗi quyết định “thôi” của tôi, thực ra là “thôi” của hàng chục gia đình. Là học phí dang dở của con một kỹ sư. Là khoản vay mua nhà của một nhân viên vận hành. Là niềm tin cuối cùng mà một khách hàng gửi vào hệ thống của tôi thay vì một hệ thống khác.
Tôi có quyền sai, nhưng tôi không cho phép mình dễ dãi với chữ “thôi”. Cái giá của một quyết định không chỉ nằm trên báo cáo kết quả kinh doanh.
Người gác đường trong đêm mưa
Nhìn từ bên ngoài, người lãnh đạo lúc nào cũng giống như đang lái một con tàu lớn: nói một câu, cả trăm người xoay người. Nhưng bên trong thì khác.
Bên trong, nhiều lúc tôi giống người gác đường trong đêm mưa, tay cầm một cái đèn pin yếu pin, đứng giữa ngã ba không bảng chỉ đường. Trước mặt là bóng tối. Sau lưng là đoàn người tin rằng mình biết đường. Họ nói cười, họ tranh luận, họ gửi email, họ đề xuất. Tiếng ồn rất nhiều. Hướng đi chỉ có một.
Và giữa hai thứ đó, có những đêm tôi chỉ muốn quăng cái đèn pin xuống đất, quay lưng, bước vào trong bóng tối của riêng mình. Không tiếng người, không câu hỏi, không cần trả lời thêm ai nữa.
Tại sao tôi ở lại
Nhưng rồi tôi ở lại. Không phải vì tôi không mệt. Mà vì tôi nhận ra, tới một ngưỡng nào đó, mệt không còn là lý do chính đáng để buông nữa. Sợ cũng không. Cô đơn lại càng không.
Tôi sợ rất nhiều thứ: sợ quyết sai, sợ người đi theo mình tổn thương, sợ thị trường giật lái không báo trước, sợ một ngày nào đó thức dậy, phát hiện mọi thứ mình dốc sức xây dựng chỉ là một hào quang tạm bợ. Nhưng nếu tất cả nỗi sợ đó là giá phải trả để có cơ hội tạo ra thứ gì đó đáng để tồn tại lâu hơn mình, tôi chấp nhận thanh toán.
Không trả một lần. Trả góp, mỗi đêm một ít, trong im lặng, không có tiếng vỗ tay nào đi kèm.
Câu hỏi thành thật nhất
Những khoảnh khắc muốn buông nhiều khi đến rất lặng lẽ. Không phải sau một cú sập hệ thống. Không phải sau một cuộc gọi căng thẳng với nhà đầu tư. Mà là những tối về nhà muộn, căn phòng tối, điện thoại hết pin, đầu óc mụ mị.
Ngồi xuống ghế, tự hỏi: “Làm thế này để làm gì. Thật sự để làm gì”. Câu hỏi đó không phải để kể khổ. Câu hỏi đó là bài test thành thật nhất với chính mình. Nếu tôi không trả lời được, tôi sẽ sớm chọn “thôi”. Nếu tôi còn trả lời được, dù câu trả lời rất cụt, rất khô, tôi biết là mình vẫn sẽ ở lại.
Không phải vì tôi giỏi hơn, mà vì lý do ở lại vẫn lớn hơn cảm giác muốn trốn đi.
Ba thứ tôi đu bám vào
Tôi không có nhiều nguyên tắc hoa mỹ, nhưng có vài thứ tôi sẽ bám vào để không buông đúng lúc yếu lòng nhất.
Một: không ra quyết định lớn khi mình đang ở đáy cảm xúc. Mệt thì nghỉ, nhưng không ký. Để ngày mai tỉnh táo rồi tính.
Hai: luôn phân biệt rõ giữa “thua một ván” và “bỏ cả cuộc chơi”. Một dự án thất bại không đồng nghĩa với việc giấc mơ sai. Đau vì một vết cắt không có nghĩa là phải tháo luôn cả cánh tay.
Ba: khi muốn buông, tôi cố tình nhìn xa thêm mười năm. Mười năm nữa, tôi tôn trọng phiên bản nào của mình hơn – người đã dừng lại đúng chỗ an toàn, hay người đã đi quá xa một chút, chịu nhiều vết xước hơn một chút, để biết chắc rằng mình không bỏ cuộc chỉ vì sợ. Nghĩ như vậy, chữ “thôi” bớt êm ái đi, và trách nhiệm trước chính mình rõ ràng hơn.
Hai con đường
Có những lần, tôi biết mình có thể rẽ sang con đường dễ hơn: làm thuê cho một tổ chức lớn, nhận lương tốt, ít phải thức đêm vì một dòng lỗi trong hệ thống thanh toán, ít phải giằng co với từng quyết định liên quan đến tiền của người khác. Hướng đó sáng sủa, thẳng, yên ổn.
Hướng tôi chọn thì gập ghềnh, dài, không ai hứa hẹn. Nụ cười bây giờ có thể ít hơn, nhưng tôi hy vọng sự tôn trọng từ chính mình trong mười năm nữa sẽ nhiều hơn. Giữa tiếng vỗ tay ngắn hạn và sự bình thản dài hạn, tôi chọn vế sau, dù phải trả giá trước, dù đôi khi phải đi tiếp trong im lặng.
Bài học về buông và ở lại
Tôi không thần thánh hóa chuyện “ở lại”. Có những lúc, dừng mới là quyết định can đảm. Có những cuộc chơi cần được kết thúc sớm để đỡ kéo theo thêm người vô ích. Tôi đã chứng kiến những quyết định dừng lại cứu được nhiều người hơn là cố thêm vài bước trong tự ám thị.
Nhưng có một điều tôi học được: phần lớn những khoảnh khắc tôi muốn buông nhất lại đến vào lúc tôi gần một bước nữa là vượt qua một giới hạn nào đó – giới hạn về năng lực, giới hạn về tầm nhìn, giới hạn về sức chịu đựng. Nếu tôi buông đúng lúc đó, tất cả những gì tôi học được chỉ là: lần sau, khi khó, mình sẽ lại buông.
Tôi tự dạy mình thói quen chạy trốn, thay vì trả giá cho một lần vượt ngưỡng.
Hôm nay chưa buông. Ngày mai tính tiếp.
Tôi đi đường dài, nên tôi quen với việc không được quyền nhẹ người ngay khi muốn. Tôi thừa nhận sự cô đơn, chấp nhận nỗi sợ, giữ lại trách nhiệm, và cho phép mình đôi khi mệt đến mức chỉ còn nói được một câu: hôm nay chưa buông. Ngày mai tính tiếp.
Nếu bạn cũng đang ở trên một con đường như thế, thấy mình cô đơn ở đoạn dốc nhất, thấy một chữ “thôi” đang lơ lửng trước mặt như lối thoát êm ái nhất, có thể không phải là vì bạn đi sai. Có thể chỉ là vì bạn đang ở đúng chỗ mà những người khác đã chọn quay đầu từ rất lâu rồi.
Và có lẽ, chính những bước chân không có tiếng vỗ tay ở đoạn này sẽ định nghĩa cái giá thật sự của con đường mà bạn chọn.
